Παρόλα αυτά η συχνότητα της νόσου συνεχώς αυξάνει και το ερώτημα είναι γιατί; Στις κατά καιρούς συζητήσεις του προβλήματος από διάφορους ομιλητές σαν κύριος λόγος προβάλλεται η αύξηση του μέσου όρου ζωής στην Ελλάδα τα τελευταία 70 χρόνια, ιδιαίτερα στις γυναίκες Φαίνεται λογικό μια νόσος που εκδηλώνεται κύρια σε μεγάλες ηλικίες να αυξάνει η συχνότητά της όσο αυξάνεται και ο μέσος όρος ηλικίας. Με αυτή όμως τη λογική δεν υπάρχει διέξοδος στο πρόβλημα. Mία ελπίδα του ανθρώπου από τότε που εμφανίστηκε στη γη, να ζεί δηλαδή περισσότερο, του προσφέρεται από την επιστήμη με αντίτιμο τα χρόνια αυτά να τα ζεί υποφέροντας από χρόνιους πόνους και ανικανότητα να αυτοεξυπηρετηθεί. Προσφέρουμε δηλαδή ποσότητα αντί για ποιότητα ζωής. Μήπως λοιπόν κάνουμε κάπου λάθος; Μήπως πρέπει να ξαναδούμε το θέμα από την αρχή βελτιώνοντας την στόχευσή μας;
Η Οστεοπόρωση, από επιστημονικής πλευράς, συγκριτικά με τις άλλες εκφυλιστικές παθήσεις των ηλικιωμένων, όπως πχ την οστεοαρθρίτιδα ή την νόσο του Alzheimer, παρά το νεαρό της νοσολογικής της ηλικίας, έχει ευτυχήσει να έχει και ακριβή διαγνωστικά εργαλεία αλλά και αποτελεσματικά θεραπευτικά μέσα. Τα πρώτα μπορούν να αποκαλύψουν με σχετικά μεγάλη ακρίβεια την παρούσα κατάσταση των οστών, αλλά και να προβλέψουν και το μέλλον της νόσου. Τα δεύτερα όχι μόνο αναστέλλουν την εξέλιξη της νόσου αλλά θεραπεύουν και τις βλάβες που έχουν ήδη δημιουργηθεί, αναστρέφουν δηλαδή και την πορεία της νόσου. Δεν πιστεύω ότι έχουμε πολλές παθήσεις στην Ιατρική που διαθέτουν όλα αυτά τα πλεονεκτήματα.
Ο ορισμός της Οστεοπόρωσης όπως ορίσθηκε το 1993 μετά από διεθνή συμφωνία (International Consensus Development Conference) ορίζει ότι πρόκειται για μια νόσο του μεταβολισμού των οστών που προκαλεί βαθμιαία απώλεια οστικής μάζας και διαταραχές της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την αύξηση της ευθραυστότητας των οστών και τελικό επακόλουθο τη δημιουργία καταγμάτων που οδηγούν σε πόνους και παραμορφώσεις.
Ο ορισμός αυτός μας δίδει πολύτιμα στοιχεία για την κατανόηση της νόσου.
Το πρώτο και το κυριώτερο είναι ότι οστεοπόρωση σημαίνει κάταγμα. Αντίστοιχα παραδείγματα στην ιατρική είναι ότι η υπέρταση σημαίνει ο εγκεφαλικό επεισόδιο, η υπερχοληστεριναιμία σημαίνει στεφανιαία νόσο, υπερουριχαιμία σημαίνει ουρική αρθρίτιδα κλπ.
Το δεύτερο σημαντικό είναι ότι η απώλεια της οστικής μάζας είναι βαθμιαία και ο ρυθμός της διαφέρει. Είναι πλέον γνωστό ότι τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μπορούμε να τις διαχωρίσουμε σε δύο κατηγορίες, σε αυτές που χάνουν την οστική τους μάζα με ταχύ ρυθμό, περισσότερο από 3% κάθε χρόνο και σε αυτές που η απώλεια της οστικής μάζας εξελίσσεται με βραδύ ρυθμό, λιγότερο από 3% κάθε χρόνο. Οι μεν πρώτες αποτελούν το 35% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, ενώ το υπόλοιπο 65% ανήκει στις δεύτερες. Προοπτική μελέτη των ομάδων αυτών μετά 12 χρόνια έδειξε ότι οι πρώτες έχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν κάταγμα από τις υπόλοιπες. Το συμπέρασμα είναι ότι o διαγνωστικός διαχωρισμός των ομάδων πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν συντομότερα και η μεν πρώτη ομάδα να αντιμετωπισθεί άμεσα θεραπευτικά, η δε δεύτερη να παρακολουθείται στενά διότι εάν αυτές οι γυναίκες κατά την είσοδό τους στην εμμηνόπαυση έχουν ήδη χαμηλή οστική μάζα, για διάφορους λόγους, πχ κληρονομικούς, χρόνιες ορμονικές διαταραχές κ.α, τότε μπορεί να χάσουν αναλογικά μικρότερη οστική μάζα, αλλά μην έχοντας επαρκές οστικό κεφάλαιο, εύκολα φθάνουν στο κάταγμα. Επομένως η διαγνωστική προσέγγιση των γυναικών και η θεραπευτική αντιμετώπιση μερικών από αυτές, τουλάχιστον περί την εμμηνόπαυση είναι απαραίτητη.
Το τρίτο ενδιαφέρον σημείο που προκύπτει από τον ορισμό της Οστεοπόρωσης είναι ότι δεν τονίζεται μόνον η απώλεια οστικής μάζας αλλά ο συνδυασμός ή συνύπαρξή της με διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού. Είναι γνωστό ότι η αντοχή ενός οστού στα κατάγματα εξαρτάται τόσο από την οστική μάζα όσο και από το πως είναι δομημένη αυτή η οστική μάζα, δηλαδή την γεωμετρία ή την μικροαρχιτεκτονική του οστού. Το κάταγμα είναι αποτέλεσμα της μείωσης της αντοχής του οστού. Πιστεύεται λοιπόν ότι η αντοχή ενός οστού εξαρτάται 80% περίπου από την ποσότητα της οστικής μάζας και 20% από το πως είναι δομημένη αυτή η οστική μάζα. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν μπορούμε να μετρήσουμε την αντοχή των οστών in vivo και μετράμε μόνο έμμεσα την ποσότητα της οστικής μάζας. Μη μπορώντας κάποιος να αποκλείσει ότι η μικροαρχιτεκτονική κάποιου οστού ή κάποιων oστών είναι ελαττωματική, για διάφορους λόγους, πριν ακόμη ξεκινήσει η Οστεοπόρωση, εύκολα κατανοεί γιατί τα οστά αυτά θα οδηγηθούν σε κατάγματα νωρίτερα από τα άλλα και με μικρότερες απώλειες οστικής μάζας. Συμπέρασμα η όποια θεραπεία πρέπει να αρχίσει νωρίς.
Το κάταγμα είναι το τελικό αποτέλεσμα της οστεοπόρωσης και η όποια θεραπεία θα πρέπει να έχει στόχο την αποφυγή των καταγμάτων.
Τα κατάγματα μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε σημείο του σκελετού αλλά είναι περισσότερο συχνά στη σπονδυλική στήλη (46%), το ισχίο (16%) και τον καρπό (16%) (κάταγμα Colles).
Τα τελευταία χρόνια ένα νέο πολύ σημαντικό στοιχείο μας πρόσφεραν οι μελέτες των καταγμάτων. Είναι πλέον καλά τεκμηριωμένο ότι εάν μία γυναίκα υποστεί κάποιο κάταγμα, έχει 5 φορές περισσότερη πιθανότητα να υποστεί και δεύτερο κάταγμα σε σύντομο χρονικό διάστημα, από μία γυναίκα που δεν έχει υποστεί κάταγμα. Εάν μάλιστα κάποια γυναίκα έχει δύο κατάγματα ο κίνδυνος 12πλασιάζεται. Συμπέρασμα: άμεση θεραπεία. Το φαινόμενο αυτό περιγράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία σαν φαινόμενο Ντόμινο.
Τόσο τα κατάγματα του ισχίου όσο και τα κατάγματα της ΣΣ είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ύπαρξη χαμηλής οστικής μάζας στις αντίστοιχες περιοχές
Η παρουσία ενός σπονδυλικού κατάγματος μαζί με χαμηλή οστική μάζα αυξάνει τον κίνδυνο για επόμενο κάταγμα κατά 25 φορές περισσότερο από ένα άτομο με φυσιολογική οστική μάζα και χωρίς κάταγμα. Ακόμη η παρουσία 2 ή περισσοτέρων σπονδυλικών καταγμάτων μαζί με χαμηλή οστική μάζα αυξάνει κατά 75 φορές τον κίνδυνο νέου κατάγματος
Τα κατάγματα συνήθως προκαλούν πόνο, περιορισμό της κινητικότητας, παραμορφώσεις, μυική αδυναμία, κοινωνική απομόνωση, απώλεια της ανεξαρτησίας και της αυτοεξυπηρέτησης του ατόμου και τέλος τον θάνατο.
Από τα κατάγματα τα πιο επικίνδυνα είναι αυτά του ισχίου. Σύμφωνα με επιδημιολογικές έρευνες στο 50% περίπου των περιπτώσεων οδηγούν σε μόνιμη αναπηρία και στο 20% περίπου στο θάνατο τον πρώτο χρόνο μετά το κάταγμα. Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές ο κίνδυνος θανάτου από Οστεοπόρωση είναι ίσος με τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του μαστού, από καρκίνο των οωθηκών και από καρκίνο της μήτρας αθροιστικά. Tο πρόβλημα είναι ότι τα κατάγματα του ισχίου συνεχώς αυξάνονται. Εχει υπολογισθεί ότι συμβαίνει ένα κάταγμα ισχίου κάθε 20 δευτερόλεπτα στις ανεπτυγμένες χώρες και απότι δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία ο αριθμός αυτός θα αυξάνει συνεχώς και ίσως εξαπλασιαστεί μέχρι το 2050.
Ενώ τα κατάγματα του ισχίου είναι τα πιο επικίνδυνα, τα κατάγματα της ΣΣ είναι τα συχνότερα. Πιστεύεται ότι αποτελούν το 50% περίπου όλων των οστεοπορωτικών καταγμάτων, άν και είναι δύσκολο να υπολογισθεί ο ακριβής αριθμός τους, διότι σπάνια αναγνωρίζονται κλινικά και σπανιότατα νοσηλεύονται στο νοσοκομείο .
Πράγματι μόνο 1 στα 4 σπονδυλικά κατάγματα αναγνωρίζεται κατά την κλινική εξέταση και συνήθως τη διάγνωση τη βοηθά το ιστορικό προηγούμενης πτώσης. Η απώλεια ύψους σώματος πέραν των 4 εκατοστών είναι ακόμη ένα έμμεσο κλινικό στοιχείο αναγνώρισης της υπάρξης κατάγματος αλλά δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στις μεγάλες ηλικίες διότι η απώλεια του ύψους μπορεί να οφείλεται και στην βαθμιαία εκφύλιση και αφυδάτωση των μεσοσπονδυλίων δίσκων. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι στην ηλικία των 75 ετών, 1 στις 3 γυναίκες και για άλλους 1 στις 2 γυναίκες παρουσιάζουν κάποιο κάταγμα στη ΣΣ έστω και μικρό. Μεγάλη επιδημιολογική μελέτη που έγινε στην Ευρώπη (17342 άτομα) έδειξε ότι το 20% των γυναικών ηλικίας 50 ετών και άνω έχουν τουλάχιστον 1 κάταγμα σπονδύλου.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι πράγματι η Οστεοπόρωση αποτελεί μία πραγματική επιδημία η οποία συνεχώς εξαπλώνεται.
Προσπάθειες για να ενημερωθούν τόσο οι γιατροί όσο και το κοινό έχουν γίνει πολλές αλλά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν είναι αρκετές, θα πρέπει να γίνουν και άλλες. Αναφέρεται ότι στις ΗΠΑ 3 από τις 4 γυναίκες ηλικίας 45-75 ετών δεν έχει μιλήσει ποτέ σε γιατρό για την Οστεοπόρωση.
Επιδημιολογικές έρευνες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι το 70% περίπου των γυναικών με Οστεοπόρωση δεν έχουν διαγνωσθεί. Απο αυτές που έχουν διαγνωσθεί μόνο το 14% λαμβάνουν θεραπεία. Αλλά δεν είναι μόνο οι γυναίκες που έχουν σημαντικό κίνδυνο κατάγματος, μελέτες έδειξαν ότι και το 27% των ανδρών έχουν σημαντικό κίνδυνο για οστεοπορωτικό κάταγμα.
Νέα στοιχεία από δύο μεγάλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς που ασχολούνται με την επιδημιολογική διερεύνηση των διαφόρων παθήσεων έδωσαν πρόσφατα τα εξής νέα ευρήματα:
22 εκατομμύρια γυναίκες και 5,5 εκατομμύρια άνδρες πάσχουν στην Ευρωπαϊκή ένωση των 27 κρατών από Οστεοπόρωση. Τα κατάγματα ιδιαίτερα του ισχίου κόστισαν 43.000 θανάτους στο κοινωνικό σύνολο μόνο το 2010. Το άμεσο κόστος της Οστεοπόρωσης για τον ίδιο χρόνο ήταν 37 δισεκατομμύρια ευρώ.
Το χειρότερο είναι ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 57% των ατόμων υψηλού κινδύνου για οστεοπόρωτικό κάταγμα παραμένουν αδιάγνωστα στην Ευρώπη των 27.
Μια μεγάλη μελέτη που αφορούσε 31 κλινικές καταγμάτων στο Οντάριο του Καναδά (2013), έδειξε ότι όσο περισσότερο ενημερωμένος ήταν ο ασθενής πάνω στην Οστεοπόρωση, την διάγνωσή της με Οστική πυκνότητα και την θεραπεία της, με τα υπερ και τα κατά των θεραπευτικών μεθόδων που διαθέτουμε, τόσο ευκολότερα άρχιζε την θεραπεία και τόσο καλύτερη συμμόρφωση είχε. Οι ερευνητές προτείνουν την πλήρη επεξήγηση των αποτελεσμάτων της μέτρησης της οστικής μάζας όπως και της θεραπευτικής αγωγής σε όλους τους ασθενείς μας.
Πιστεύουμε ότι η σωστή ενημέρωση θα αναστρέψει το κλίμα διότι μπορεί η Οστεοπόρωση να είναι μία επιθετική νόσος αλλά έχουμε τα όπλα να την αντιμετωπίσουμε. Πράγματι τα στοιχεία που διαθετουμε δείχνουν ότι η διάγνωση της Oστεοπόρωσης δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη, η πρόληψή της μπορεί να επιτευχθεί εάν εφαρμοσθούν απλοί σχετικά κανόνες, η δε θεραπευτική της αντιμετώπιση γίνεται κάθε μέρα και αποτελεσματικότερη με τη βελτίωση των θεραπευτικών μέσων και των θεραπευτικών στρατηγικών.
Η Οστεοπόρωση το 2014
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιαδης,
Ρευματολόγος,
www.osteonews.gr
